Palazzolo Acreide – perła w sercu Gór Ibleiskich

Palazzolo Acreide nie błyszczy jak Taormina, nie tętni życiem jak Palermo czy Katania; jego historyczne zabytki nie są rozreklamowane jak te w Syrakuzach czy Agrigento. Ja sama przejeżdżałam obojętnie obok tabliczki wskazującej kierunek Palazzolo Acreide przez wiele lat, zanim zdecydowałam się zwiedzić to miasteczko. No i mam teraz duży problem! Odkryłam tu tyle świadectw historii, tradycji, źródeł sycylijskiej kultury, że nie wiem, od czego zacząć. To temat na książkę a nie na bloga.

Czy warto poświęcić dzień wakacji na zwiedzanie Palazzolo? Jeśli interesujesz się historią i chcesz zobaczyć Sycylię mniej komercyjną, na pewno się nie rozczarujesz. Uważam, że aby docenić Palazzolo, trzeba zapoznać się z jego bogatą historią i przygotować się na tę niezwykłą wizytę, wizytę Sycylii antycznej, tradycyjnej i zapomnianej.

Jadąc w kierunku Palazzolo, rozejrzyjcie się dookoła. Widzicie rozległe pola i pastwiska? To właśnie te żyzne ziemie od zawsze stanowiły o bogactwie Palazzolo Acreide. W pobliżu znajdują się też rzeki Anapo i Tellaro oraz pozostałości po rozległych lasach porastających niegdyś sąsiadujące obszary. Strategiczne położenie miasteczka, na wzgórzu, z którego widać rozległe okolice, sprawiało, że było ono zawsze oczkiem w głowie imperatorów dominujących Sycylię.

Istnieją liczne źródła, potwierdzające, że obszary te były zasiedlane przez człowieka już w okresie paleolitu, neolitu oraz w epoce brązu i żelaza. Przed kolonizacją grecką, wyżynę zamieszkiwały plemiona Sikulów (Siculi), których nekropolie wykute w łatwych do modelowania skałach osadowych, możemy podziwiać do dnia dzisiejszego.

AKRAI

Wizytę miasta rozpoczęłam od parku archeologicznego Akrai. Droga do parku jest oznaczona w wielu punktach kierunkowskazami, więc łatwo do niego dojść lub dojechać. Przy wejściu znajduje duży parking, gdzie można zostawić auto. Bilet wstępu kosztuje 5 Euro, lub 6 jeśli chcecie zwiedzić także muzeum Antonino Uccello położone w centrum miasta (bardzo polecam). Pan przy kasie dał mi mapkę informacyjną o parku skserowaną na zwykłej kartce A4. Niewiele było tam widać, ale lepsze to niż nic. Miał też wersję po angielsku. Na terenie parku mieści się małe muzeum z tablicami informacyjnymi. Niestety, wszystko tylko po włosku. W tym samym budynku znajdziecie też całkiem zadbaną toaletę. Zarezerwujcie sobie około godziny na zwiedzanie parku.

Akrai zostało założone przez Greków jako sub kolonia Syrakuz w 664-663 roku p.n.e. (tak informuje nas Tukidydes, ówczesny historyk grecki). Rozrastające się Syrakuzy ufundowały Akrai prawdopodobnie z potrzeb militarnych. Ze wzgórza, na którym znajdowała się nowa polis łatwo było kontrolować drogi łączące ówczesne centra greckie. Żyzne pola, pobliskie źródła wody i lasy, sprawiały, że mieszkańcy Akrai żyli na całkiem wysokim poziomie. Akrai nie miało jednak znaczenia politycznego, ponieważ pozostała zawsze zależna od Syrakuz. W 827 roku p.n.e. Akrai zostało zdominowane i zniszczone przez Arabów. Zamieszkująca dotychczas kolonię ludność zaczęła zasiedlać okoliczne obszary wiejskie, by po kilku dekadach powoli wrócić na tereny byłej kolonii.

Dziś w parku archeologicznym możemy podziwiać dobrze zachowany teatr grecki, resztki bouleuterionu – budynku, w którym gromadziła się rada miasta, ruiny świątyni Afrodyty oraz system kamiennych ulic.

Częścią parku, jaka wywarła na mnie największe wrażenie, jest ta obejmująca latomie, czyli kamieniołomy, z których pobierano materiał do budowy miasta. W obszarze kamieniołomów znajdują się też liczne hypogea (wykute w skale pomieszczenia) i skalne groby z okresu pierwszych chrześcijan. W IV i V wieku n.e. Akrai było jednym z ważniejszych centrów chrześcijaństwa we wschodniej Sycylii.

Wyobraźcie sobie, ile czasu i wysiłku musieli włożyć ówcześni mieszkańcy, aby stworzyć te kamienne konstrukcje. Kto mieszkał w tych skalnych domach? Jak wyglądało ich życie? Zawsze mnie to fascynowało. Zwiedzałam to miejsce w niedzielny listopadowy poranek i oprócz mnie nie było tam prawie nikogo. Niesamowite wrażenie. To była prawdziwa podróż w czasie. Ciekawostką jest też fakt, że ostatnie badania archeologiczne były tu prowadzone przez archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego.

I SANTONI – ŚWIĘCI

Nieopodal parku archeologicznego położone jest sanktuarium, gdzie możecie podziwiać wyrzeźbione w kamiennych niszach monumentalne figury. Te skalne płaskorzeźby zostały zrealizowane na przełomie IV i III wieku p.n.e. W dziesięciu niszach widzimy postać jednej kobiety – bogini Cibele, a pozostałe dwie obrazują sceny zbiorowe. Cibele – Magna Mater, to antyczna bogini natury i zwierząt.

Niestety, w dniu, w którym byłam w Palazzolo sanktuarium było zamknięte i nie mogłam go odwiedzić. W związku z tym, że jest bardzo blisko parku, na pewno warto tam podjechać. Zapytajcie pracowników Akrai o informacje dotyczące ewentualnych godzin zwiedzania sanktuarium. (Foto z Wikipedii)

BAROKOWE CENTRUM

Po zwiedzaniu parku archeologicznego zjechałam do centrum miasteczka. Ulice Palazzolo są pełne budynków dekorowanych barokowymi gzymsami. Przebogate fasady kamienic i kościołów demonstrują, że miasto było skonstruowane w epoce baroku. Odbudowane po gigantycznym trzęsieniu ziemi z 1963 r., podczas którego zostało prawie całkowicie zniszczone.

Trzęsienie ziemi w 1693 roku

W 1693 r. cała południowo-wschodnia część Sycylii została praktycznie zrównana z ziemią w wyniku potężnego trzęsienia ziemi, którego epicentrum znajdowało się między Katanią i Augustą. Było to najsilniejsze i najbardziej rozległe trzęsienie ziemi w historii regionu. Wstrząsy dały się odczuć nawet w Kalabrii i na Malcie. Po raz pierwszy ziemia zatrzęsła się wieczorem 9 stycznia 1693 r. Zawaliło się wtedy wiele budynków, zwłaszcza w obszarze Val di Noto (południowo wschodnia Sycylia); setki osób straciło życie. 11 stycznia 1693 r., w niedzielę rano, po spokojnej sobocie, ziemia znowu zaczęła drżeć. Wstrząs nie był jednak bardzo silny. O 13:30, kiedy ogromna większość mieszkańców udała się do kościołów na mszę, by modlić się o uchronienie od dalszych trzęsień, nastąpił najsilniejszy wstrząs o sile 7,3 stopni w skali Rihtera i XI stopniu w skali Mercallego (skala od I do XII, biorąc pod uwagę efekty trzęsienia ziemi na osoby, budynki; dowiedz się więcej o Skali Mercallego). Jeśli znasz włoski, zajrzyj na Wikipedię i przeczytaj artykuł dotyczący tej tragedii.  Trzęsienie ziemi 1693, po włosku.

W wyniku trzęsienia ziemi zginęło 60,000 osób; 45 miast, miasteczek i wiosek zostało zrównanych z ziemią lub zniszczonych w ogromnym stopniu. Podam wam kilka numerów, by lepiej zrozumieć proporcje.

Ofiary śmiertelne:

• Katania 16,000 ofiar śmiertelnych na populację liczącą 20,000!!!

• Raguza 5,000 na 9,500

• Lentini 4,000 na 10,000

• Syrakuza 4,000 na 15,500

• W Palazzolo Acreide i Buscemi szacuje się śmierć 40% mieszkańców.

Masakra! Wyobraźcie sobie, co tu się musiało dziać. Całe miasta i wioski zrównane z ziemią; w niektórych miejscach więcej niż połowa mieszkańców zabita. Pamiętajcie o tym wydarzeniu zwiedzając południowo–wschodnią Sycylię, ponieważ naznaczyło ono w ogromnym stopniu tę część wyspy. Mało co zachowało się z hellenistycznego i średniowiecznego dziedzictwa przodków, a miasta takie jak Katania, Acireale, Syrakuzy, Raguza, Modica, Noto, Scicli i Palazzolo Acreide właściwie zostały zbudowane od nowa.

Paradoksalnie, tragedia ta podkręciła sycylijską gospodarkę, która nie była w najlepszej kondycji podczas dominacji Hiszpanów (1516 r. – 1713 r.). Przy odbudowie pracę znalazły tysiące osób. Rekonstrukcja miast przyciągnęła inwestorów, a nowo wybudowane miejscowości były piękne i nowoczesne jak na ówczesne czasy. I w takim właśnie kontekście zaczął kwitnąć barok sycylijski w tej części wyspy.

(Dobra, to temat na książkę. Wspomniałam jednak o tym epizodzie, gdyż uważam, że aby docenić pewne miejsca, trzeba je lepiej zrozumieć.)

Zabytki UNESCO w Palazzolo Acreide

Wracamy do centrum Palazzolo Acreide. Jak już wcześniej wspomniałam, miasto jest przepełnione dekorowanymi kamienicami i kościołami, pełne malowniczych uliczek i placów. Nie będę wam tu opisywać wszystkich zabytków. Na pewno warte zobaczenia są dwa kościoły wpisane na listę UNESCO: pierwszy z nich sytuowany na placu centralnym (Piazza del Popolo) kościół św. Sebastiana, jednego z patronów Pallazzolo oraz bazylika św. Pawła (Piazza Aldo Moro), wybudowany na resztkach kościoła św. Zofii zburzonego podczas trzęsienia ziemi.

W KIERUNKU ŚREDNIOWIECZNEJ TWIERDZY

Z Piazza del Popolo przejdźcie się ulicą Via Carlo Alberto w kierunku Piazza San Michele. Po drodze znajdziecie znak wskazujący Casa Museo Antonino Uccello – Muzeum Antonino Uccello (muzeum warte zobaczenia – opis znajdziecie troszkę niżej). Podążając dalej, dojdziecie do małego placu i kościoła św. Michała. Z tego placyku wychodzi ulica Via Grotte, która poprowadzi was w kierunku dzielnicy średniowiecznej i twierdzy normańskiej. Na prawdę warto przejść się tą drogą. Idziecie schodami w dół a przed wami rozpościera się widok na położoną na wzgórzu twierdzę i poprzecinaną wąskimi uliczkami judekę. Popatrzcie też na kamieniczki wbudowane w skały. Cóż za symbioza!

Via Grotte doprowadzi was do kościoła Chiesa Madre i Placu Aldo Moro z bazyliką św. Pawła. Wąskie uliczki, niskie domki, zapach Sycylii… Pięknie jest się zatopić w tej średniowiecznej dzielnicy, która do 1492 r. (rok dekretu o wygnaniu Żydów z terenów należących do królestwa hiszpańskiego) była także domem mniejszości żydowskiej. Przechodząc przez bramę i w górę schodami Via Vistabella, zbliżamy się do resztek wybudowanej w czasach dominacji Normanów twierdzy. Twierdza ta miała charakter obronny o czym świadczy jej położenie i resztki murów, którymi była otoczona. Ze wzgórza rozpościera się widok na rozległą dolinę rzeki Anapo (Valle dell’Anapo). Z twierdzy można było łatwo dostrzec ewentualnych wrogów zmierzających w kierunku miasta. Średniowieczne Palazzolo rozpościerało się właśnie wokół tego zamku, by z czasem rozrosnąć się poza jego mury. Stąd też pochodzi dzisiejsza nazwa miasta. Palatium o palatiolum nawiązuje do pałacu królewskiego. Acre natomiast, to starożytne greckie miasteczko znajdujące się niegdyś w pobliżu twierdzy. Źródła historyczne podają, że zamek ten istniał już w IX wieku i został kompletnie zniszczony przez Arabów w 827 r., by potem zostać odbudowany przez Normanów w XII wieku. Acre, po tym jak zostało zniszczone przez Morów nigdy nie odbudowano i wiemy dziś o jego istnieniu tylko ze źródeł historycznych.

Twierdza, tak jak i reszta ówczesnego miasta została zrównana z ziemią w efekcie trzęsienia ziemi w 1693 r. Dziś możemy podziwiać tylko jej ruiny oraz wspaniały widok na dolinę rzeki Anapo i nową część miasta rozpościerającą się na przeciwległym wzgórzu.

 MUZEUM ETNOGRAFICZNE – Casa Museo Antonino Uccello

Antonino Uccello – cóż za ciekawa postać; słynny etnograf kochający swoją Sycylię, jej kulturę i historię. Urodził się w 1922 roku, poeta i nauczyciel, który po kilku latach pracy w Lombardii powrócił na wyspę, by kompletnie poświęcić się studiom kultury popularnej i tradycji sycylijskich. Uccello podróżował po wioskach i miasteczkach zapisując lokalne przyśpiewki, rejestrując legendy i zbierając stroje i przedmioty codziennego użytku. Jest on też autorem wielu tekstów na temat folkloru sycylijskiego. W 1961 roku kupił kamienicę w Palazzolo, gdzie przeniósł całą kolekcję przeróżnych przedmiotów zebranych podczas swoich sycylijskich wypraw. W 1971 r. przekształcił swój dom w muzeum, które możemy odwiedzać do dziś. Po jego śmierci w 1979 r., najbliższa rodzina Antonino Uccello zdecydowała się kontynuować ekspozycję zbiorów i wciąż angażuje się w lokalne inicjatywy kulturalne, które służą rozpowszechnianiu wiedzy o sycylijskich tradycjach.

Oto link do oficjalnej strony muzeum (niektóre informacje znajdziecie tu także w wersji angielskiej). Casa Museo Antonino Uccello

MUZEUM PODRÓŻNIKÓW – Muzeo di Viaggiatori in Sicilia

Muzeum znajdujące się w nieopodal centrum miasteczka. Gości kolekcję starych książek, rytów i map.

Niestety, w dniu mojej wizyty w Palazzolo muzeum  było zamknięte.

MUZEUM ARCHEOLOGICZNE – Museo Archeologico di Gabriele Judica

Bardzo zadbane i interesujące. Dla pasjonatów starożytności to prawdziwa frajda. Możemy tu podziwiać kolekcję naczyń, waz, figur, monet i wiele innych przedmiotów znalezionych podczas badań archeologicznych obszaru iblejskiego. Muzeum mieści się w eleganckiej kamienicy z początków XX w. usytuowanej blisko centrum. Wstęp kosztuje 5 €.

PARK MIEJSKI – Villa Comunale

Palazzolo Acreide szczyci się swoim parkiem miejskim, którego budowa rozpoczęła się w 1880 r. Realizacją projektu zajął się baron Vincenzo Messina di Bibbia; interesująca osoba, poeta i pisarz, a przez pewien okres nawet burmistrz Palazzolo. Messina inwestował swój czas i pieniądze poświęcając się przedsięwzięciom mającym na celu rozwój miasta. Niestety, zginął  w tragicznym wypadku podczas realizacji parku. Ku jego pamięci został postawiony pomnik, który zauważycie przy głównej alei.

Jak na mój gust, trochę za dużo tu cementu. Muszę jednak przyznać, że park jest czyściutki i zadbany. Znajduje się tu mały kiosk gdzie można zamówić przekąskę. Jest też plac zabaw dla dzieci. Jeśli macie ochotę zrelaksować się chwilę w cieniu drzew, na pewno wizyta parku jest dobrą opcją.

ŚWIĘTA I SAGRY

Tak jak każde miasto i miasteczko na Sycylii, Palazzolo ma swoje tradycyjne obchody. Na pewno warto odwiedzić miasteczko w okresie festynów, zobaczyć jak się świętuje na Sycylii i skosztować przy okazji tradycyjnych potraw.

• Zimą można podziwiać tu obchody karnawału (w 2018 karnawał świętuje się od czwartku 8 lutego do wtorku 13 lutego).
• Co roku w maju i czerwcu (w 2018 od 6 maja do 7 czerwca) w Palazzolo odbywa się Międzynarodowy Festiwal Teatru Klasycznego Młodzieży. Podczas tego wydarzenia można obejrzeć tragedie klasyczne wystawiane w teatrze antycznym w Akrai. Oto link do oficjalnej strony festiwalu (strona również w wersji angielskiej).  Międzynarodowy Festival Teatru Klasycznego Młodzieży
• Każdego roku 28 i 29 czerwca odbywają się obchody ku czci świętego Pawła (Festa di San Paolo – A Sciuta). Jeżeli jesteście ciekawi, jak wygląda to święto, obejrzyjcie ten filmik  A SCIUTA
• od 29 do 31 lipca ma miejsce festiwal Vicoli e Sapori (Zakątki i Smaki), dni zadedykowane historycznym zakątkom miasteczka i jego tradycyjnym smakom.
• 10 sierpnia odbywa się najważniejsze święto w Palazzolo dedykowane patronowi miasta św. Sebastianowi (Festa di San Sebastiano)
• W połowie października odbywa się Agrimontana.  W dniach manifestacji degustujemy tradycyjne dania iblejskie (by znaleźć dokładną datę na 2018 wpisz na Google Agrimontana Palazzolo Acreide. Data może być zmienna).
• W pierwszą niedzielę po 29 września mają miejsce obchody na cześć św. Michała Archanioła (Festa di San Michele Archangelo).
• W Boże Narodzenie możemy odwiedzić szlak szopek bożonarodzeniowych udekorowanych w barokowych kościołach miasta.

INFORMACJE PRAKTYCZNE

• Ogólnie Palazzolo Acreide jest czyste i zadbane. Łatwo jest się tutaj odnaleźć. W wielu punktach miasta znajdują się tablice z mapami, na których zaznaczone są główne atrakcje.
• Przy najważniejszych zabytkach znajdziecie tablice informacyjne z notkami opisującymi atrakcje (po włosku i angielsku).
• Miasto nie jest duże i można je zwiedzić na piechotę w pół dnia.
• Aby dostać się do Akrai trzeba się trochę powspinać (około 20 minut marszu pod górę).
• Zauważyłam w Palazzolo dwa spore parkingi blisko centrum: Piazza Giuliemo Marconi przy parku publicznym oraz Largo Marinai D’Italia przy samym centrum.
• Dojazd autobusem liniami AST z Katanii (ok. 2,5 godziny) i Syrakuz (ok. 1,5 godziny).
• Dojazd autem bardzo wygodny. Wjazd z autostrady Siracusa – Gela w Canicattini Bagni – Palazzolo Acreide. Droga zadbana i dobrze oznaczona.